Giá thức ăn gia súc ngày một gia tăng khiến các nông trại trên toàn thế giới gặp rất nhiều khó khăn. Các nông trại phải khắc phục bằng cách thay đổi các loại cám. Thế nhưng, việc thay đổi cám dẫn tới việc thay đổi phương pháp quản lý, đưa đến nhiều vấn đề phát sinh. Hơn thế nữa, việc thay đổi cám khiến năng suất bị giảm sút, dẫn đến số tiền tổn thất cong nhiều hơn tiền tiết kiệm do chi phí cám.

1. Yếu tố ảnh hưởng tới FCR

1.1 Yếu tố môi trường: Thời tiết nóng: con người khi cảm thấy nóng sẽ bị chảy mồ hôi, gia tăng hô hấp nhằm điều chỉnh nhiệt độ cơ thể. Tuy nhiên đối với heo, cho dù heo có gia tăng nhịp thở cũng không thể điều chỉnh nhiệt độ bằng cách thoát mồ hôi được vì lớp mỡ dưới da quá dày. Chính vì lý do này mà khi nhiệt độ môi trường tăng cao heo sẽ giảm lượng cám ăn vào. Ví dụ, heo thịt trọng lượng 70kg, nếu nhiệt độ môi trường vướt quá 27.50C thì mỗi một độ tăng thêm, lượng cám ăn vào giảm 140g/ngày, tăng trọng giảm 55g/ngày. Đặc biệt không chỉ nhiệt độ mà độ ẩm cũng liên quan rất nhiều tới vấn đề này.

Bảng 1: Bảng tính chỉ số không khí (nhiệt độ x độ ẩm)  

  

Bảng 1 có ý nghĩa giúp xác định điều kiện nhiệt độ và ẩm độ thích hợp cho heo theo từng nhóm trọng lượng (bảng 2). Ví dụ theo bảng 2, heo có trọng lượng là 10kg sẽ cần chỉ số không khí thích hợp là 2.100. Chỉ số này tương đượng ở mức nhiệt độ khoảng 34-360C với ẩm độ không khí khoảng 60% … (Bảng 1).

  

 

1.2 Thiết bị cung cấp thức ăn: Khi đến thăm các nông trại, người viết nhận thấy các nông trại có nhiều thiếu sót trong việc quản lý cho ăn. Theo từng nông trại mà phương thức và biện pháp cho ăn cũng có nhiều sự khác biệt. Gần đây có nhiều nông trại sử dụng các máng cho ăn thức ăn dạng ướt. Loại này có những ưu điểm khác với các loại máng cho ăn dạng khô như sau:

- Giảm lãng phí cám và nước

- Cải thiện FCR - Giảm tải hệ thống xử lý chất thải

- Có thể ăn cám và nước nhiều trong thời gian ngắn.

- Số con ăn trên máng cao

Tuy nhiên có một số điểm cần chú ý, nếu một máng cho 8-10 con ăn thì phù hợp, nếu hơn thì dễ gây ra tình trạng heo không ăn đủ cám dẫn đến heo bị còi cọc. Vị trí lắp đặt máng ăn cũng rất quan trọng. Có trường hợp máng được lắp ở góc tường hoặc cạnh hàng rào sắt mà góc quá hẹp khiến heo không đưa đầu vào được. Lắp quá xa có thể dẫn đến trường hợp điều chỉnh sai lượng cám và áp lực nước khiến cám bị hư. Vào mùa nóng nhu cầu về nước tăng cao có thể cho lắp thêm các núm uống bổ sung.

Mỗi nông trại phải nắm rõ đặc tính và thiết bị của máng ăn. Đặc biệt người quản lý phải quan tâm tới vấn đề này.

1.3. Thiết bị cấp nước:

Nước là nguồn năng lượng của sự sống. Lượng nước cần thiết tuỳ theo giai đoạn mà có sự chênh lệch nhưng thông thường tỷ lệ cám trên nước là 1: 2-3

Heo con theo mẹ có cần uống nước không? Lượng nước heo con nhận từ sữa mẹ là không đủ. Trong thời gian nái nuôi con mỗi ngày phải cung cấp cho nái 15- 25 lít nước.

Mỗi trang trại lắp đặt các loại núm uống khác nhau. Tuy nhiên việc lắp đặt núm uống xong không phải là hết, mà quan trọng là heo có thể uống nước sạch và đầy đủ hay không?

1.4. Loại cám:

Có nhiều loại cám khác nhau. Cũng tương tự như máng ăn và núm uống ta cần hiểu rõ đặc tính từng lọai để nâng cao hiệu quả FCR.

Loại bột (mash):

Các loại bột từ bắp, lúa mạch, lúa miến nếu quá lớn thì ảnh hưởng tới FCR, nhưng nếu quá nhỏ sẽ gây ảnh hưởng tới bao tử và tăng độ bụi trong trại, tác động xấu đến việc bài tiết.

Loại viên (pellet): Khi gia công thành viên, cần sử lý nhiệt để sát trùng và sát khuẩn. Ít phái sinh ra bụi, hạn chế ảnh hưởng tới hô hấp. Theo một số tài liệu, so với cám bột loại này cải thiện FCR 10%. Tuy nhiên, loại này cũng có khuyết điểm là do quá trình gia công viên nên chi phí đắt và do sử lý nhiệt nên một số Vitamin và chất khoáng bị phá huỷ. Cần chú ý là giữa viên cám có hàm lượng nước cao nên ở trong môi trương ẩm dễ biến chất. Kỹ thuật chế tạo máng ăn dạng này cần sự chính xác cao.

Loại viên mịn (crumble) Hình dạng giống cám viên nhung được lựa chọn từ những viên mịn. Vừa đạt hiệu quả vệ sinh, hiệu quả tiêu hoá phù hợp cho heo con.

Loại bông tuyết (flake): Được xử lý qua chưng cất hơi nước hoặc không được ép qua hệ thống lăn. Cải thiện tăng trọng và tăng hiệu quả FCR.

Cho ăn dạng lỏng (liquid feeding): Cám và chất bổ sung được cugn cấp dưới dạng lỏng. Nước và cám được cung cấp cùng một lúc qua ống dẫn. Đạt hiệu quả cao trong tăng trọng, lượng cám ăn vào, FCR. Chi phí đầu tư ban đầu có cao nhưng chi phí đầu tư cho hệ thống xử lý chất thải được giảm xuống.

1.5 Dịch bệnh:

Là nguyên nhân gây ảnh hưởng nhiều nhất tới FCR. Dịch bệnh làm heo chết, giảm năng suất sản xuất thịt. Chi phí cám chiếm gần 80% chi phí nuôi heo con và heo thịt. Heo thịt khi mắc bệnh ảnh hưởng rất lớn tới phí cám. Các loại bệnh dễ mắc thời kỳ nuôi thịt là bệnh viêm phổi (Mycoplasma, APP …), bệnh đường ruột.

Phương pháp đối phó với dịch bệnh là vệ sinh, tiêu độc làm khô chuồng trại, duy trì an toàn sinh học, tiêm vaccin, điều trị bằng các chất kháng khuẩn có hiệu quả. Heo giống và hậu bị phải vệ sinh tiêu độc định kỳ, phòng ngừa stress.

1.6. Quản lý:

Cám dùng cho heo con thường có giá cao. Hạn chế cho ăn một lần, nếu cho ăn nhiều lần sẽ phát huy hiệu quả.

Thời kỳ đổi cám sẽ ảnh hưởng tới FCR, ảnh hưởng tới khả năng tiêu hoá. Cần nắm rõ tình hình tăng trưởng của heo con và năng lực của nái.

2. Tính toán FCR FCR là chỉ số mang tính chất kinh tế. Tuy nhiên chùng ta có thể trả lời trực tiếp số tiền cám chúng ta chi hàng tháng hoặc hàng năm ngay tức thời không?